''De boodschap dat jongens mogen huilen zijn niet alleen voor jongens, maar voor alle kinderen'' Jillian Emanuels

Jillian Emanuels is pedagoog en gespecialiseerd in het trainen en coachen van kinderen, gezinnen en mensen die met deze doelgroep werken. Via haar platform De Instant Pedagoog biedt Jillian lessen, lespakketten en workshops aan over opvoeding. Ook geeft zij trainingen aan ouders en opvoeders over antiracistisch opvoeden* via online platform antiracistischopvoeden.nl. Daarnaast heeft zij in 2023 een overzicht gemaakt van zwarte psychologen en professionals in Nederland en België om zo mensen te helpen die daar voorkeur voor hebben. Ik heb Jillian gesproken over het overzicht, over haar werk als pedagoog en over het omgaan met genderrollen in de opvoeding.

*Jillian beschrijft antiracistisch opvoeden als het voorbereiden van je kind om deel te nemen aan een inclusieve samenleving. Dit door maatschappelijke uitdagingen bespreekbaar te maken en uit te leggen zodat kinderen het begrijpen. Niet racistisch zijn is een te passieve houding, met een antiracistische insteek ben je bewust bezig om je hard te maken tegen racisme en andere uitsluitingsvormen in de maatschappij.

Hey Jillian, kun jij me wat vertellen over hoe jouw werk er uit ziet?

''In 2019 ben ik mijn platform 'de Instant Pedagoog' begonnen, waar ik opvoedcoaching en cursussen aanbied en geef ik trainingen over antiracisme aan scholen en andere plekken waar mensen met kinderen werken. Daarbij kijk ik niet alleen naar antiracisme, maar ook naar andere vormen van discriminatie. Ik geloof dat onderwerpen als racisme besproken moeten worden met kinderen. Want dan dwing je jezelf eigenlijk om het volledig te begrijpen zodat je het je kind kan uitleggen. Als je er met je kinderen over praat, ben je eigenlijk ook bezig met het overbrengen van die boodschap op de volgende generaties. Dan hebben we het dus over vragen als 'Hoe ga je met een 5-jarige het gesprek aan die iets negatiefs heeft gezegd over iemands huidskleur?' Ga je dan het kind straffen zoals we vaak zien op scholen of gaan we dan voorlichten? Ik ben voor dat laatste. Van kinderen kunnen wij niet beter verwachten, die herhalen wat zij terugzien in hun omgeving of wat niet besproken wordt.''

Wat heeft jou gedreven om binnen je werk ook te richten op antiracistisch opvoeden?

''Inmiddels ben ik acht jaar zelfstandig aan het werk als pedagoog, daarvoor heb ik gewerkt in de jeugdzorg, speciaal onderwijs en gehandicaptenzorg. Binnen deze functies stuitte ik telkens op hetzelfde thema, namelijk racisme en discriminatie. Ik merkte dat er vaak kleurenblind naar mensen werd gekeken, met het idee 'Als we dit doen, dan werkt het voor iedereen. Als het niet werkt, dan ligt het aan die persoon zelf.' Terwijl dat een fout van de methode is, niet van de persoon.

Dat is min of meer de reden dat ik zelfstandig ben gaan werken. Toen ik gezinnen ging coachen merkte ik verbanden op tussen hoe kinderen zich gedragen, worstelen met dagelijkse situaties en hoe hun ouders daarmee omgaan. Ik kwam regelmatig bij mensen die ervaringen hadden met hulpverleners die onbegrip toonden en aannames maakten vanuit de vooroordelen die zij hadden. Dat vind ik niet kunnen als professional, dus ben ik mij daar meer in gaan verdiepen, ook vanuit mijn eigen ervaringen.''

Heb je daar ook een voorbeeld van?

''Ik spreek veel ouders met kinderen die racisme meemaken, maar dat dat niet besproken wordt. 'Laat het gewoon van je afglijden, dan is er niks aan de hand' wordt er dan gezegd. Zelf heb ik die boodschap ook meegekregen vroeger. Ik ben een dochter van twee Surinaamse ouders en groeide op in Amersfoort, een plek die ik altijd heb omschreven als een grote stad met een dorpsmentaliteit. Daar wonen was een mindfuck voor mij, ik werd ineens gewezen op mijn haar en huidskleur en hoe vreemd kinderen dat vonden. Dus kreeg ik opmerkingen, werd ik uitgescholden en waren er soms extreme pesterijen. Ik was gelukkig iemand die redelijk weerbaar was en had er op dat moment geen last van. Maar naarmate je ouder wordt, neem je toch die boodschappen mee over jezelf.''

''Een simpele boodschap als 'soms kijken mensen naar jou met vooroordelen, maar die vooroordelen zeggen helemaal niets over jou maar alles over henzelf' had al hulpvol kunnen zijn.''

Wat hadden je ouders daarin voor je betekent kunnen hebben, denk je?

''Ik geloof dat als mijn ouders meer bewust waren omgegaan met het racisme dat plaatsvond, dat dit ik die boodschappen minder had meegenomen. Een simpele boodschap als 'soms kijken mensen naar jou met vooroordelen, maar die vooroordelen zeggen helemaal niets over jou maar alles over henzelf' had al hulpvol kunnen zijn. Het kan een basis leggen voor kinderen in plaats van dat die basis bestaat uit pesterijen en internaliseren. Tegelijkertijd snap ik hoe dat zij als eerstegeneratie migranten daar niet bewust mee bezig konden zijn en neem ik hen niets kwalijk, maar motiveert het mij wel om in mijn werk juist dit mee te geven aan ouders.''

In 2023 heb je een overzicht gepubliceerd van zwarte psychologen en andere professionals van kleur, hoe is dit overzicht tot stand gekomen?

''Ik ben in 2013 afgestudeerd als toegepast psycholoog, wat ik fijn vond aan die opleiding was dat je na het verrichten van onderzoek ook een interventie gaat ontwerpen. Dat is wat ik constant doe in mijn werk. Ik signaleer iets en kijk wat binnen mijn mogelijkheden valt om een interventie te ontwikkelen. Zo is deze lijst ook ontstaan, ik kreeg namelijk continu de vraag van mensen of ik hulpverleners van kleur kende die hen konden helpen. Eerst bleef ik maar lijstjes maken en sturen, totdat ik dacht: 'dit kan efficiënter'. Dus heb ik in 2023 samen met leden uit mijn online community het overzicht gemaakt. Inmiddels staan er meer dan honderd hulpverleners binnen Nederland en België op de lijst.

Hoe wordt er op het overzicht gereageerd?

''De reacties zijn een beetje tweedelig. Aan de ene kant heb ik ontzettend veel positieve reacties gekregen. Mensen lieten mij weten dat zij eindelijk een match hadden gevonden en mensen die mij na een aantal sessies met hun hulpverlener een bedankje stuurden dat zij via mij bij hen terecht zijn gekomen.

Aan de andere kant waren er verschillende mensen, waaronder enkele psychologen, op LinkedIn die zich wat beledigd voelden door de lijst. Zij vonden de lijst racistisch en dat het impliceert dat witte psychologen niet in staat zijn om mensen van kleur te behandelen. Dat beweer ik echter niet. Ik heb alleen gemerkt dat cliënten soms de behoefte hebben om een hulpverlener te vinden die op hen lijkt of in ieder geval iemand waarbij zij enige vorm van veiligheid ervaren. Als iemand via de huisarts om een hulpverlener vraagt, dan krijgt diegene negen van de tien keer een witte hulpverlener. Dat is ook een manier om aan een hulpverlener te komen. Ik beweer niet dat zij per definitie wel of niet veilig zijn bij een bepaalde hulpverlener, het is alleen een behoefte die sommige mensen hebben.''

Het lijkt mij dat je als hulpverlener wilt dat de hulpvrager terecht kan, waarbij diegene zich fijn voelt en ook geholpen voelt? Als jij dat zelf niet kan, dan verwijs je diegene toch door naar een ander? Dat lijkt mij geen hogere wiskunde.

''Dat is dus ook het lastige. Vanuit mijn opleiding kreeg ik veel theorieën van witte psychologen en als het dan een keer over mensen van kleur ging dan was dat stereotyperend en ging het over problematisch gedrag. In de psychologie is vaak het idee geweest dat het toepasbaar is voor iedereen. Maar dat kan niet, want demeeste onderzoeken - en zeker de ouderwetse onderzoeken - zijn bijna altijd gebaseerd geweest op witte heteroseksuele mannen die geen fysieke beperking hebben. Dat zijn onderzoeken gebaseerd op beperkte groepen. Het lijkt alsof er nog steeds een drempel is voor witte hulpverleners om zich te verplaatsen in iemand met een andere identiteit.''

De belevingswereld van kinderen wordt beïnvloed door wat zij thuis, op school en op tv zien. Ik denk dat velen van ons de klassieke voorbeelden kennen van de verschillen in opvoeding en aangeleerde interesses tussen jongens en meisjes en hoe dat invloed kan hebben op het mentale welzijn later. Heb jij het idee dat die genderrollen vandaag de dag nog steeds zo sterk worden doorgegeven?

''Soms zie ik lichtpuntjes dat mensen heel bewust die genderrollen niet proberen mee te geven, zelf ben ik ook zo'n ouder geweest. Ik deed erg mijn best om het niet te hebben over wat mijn dochter wel of niet zou kunnen of mogen. In plaats daarvan heb ik het veel gehad over wat zij leuk vindt en wat zij wilt leren. Maar uiteindelijk merk je dat er bijna niet tegen die genderrollen op te boksen valt, want er zijn genoeg situaties waar genderrollen aanwezig zijn. Bijvoorbeeld bij kinderprogramma's, laten we PawPatrol als voorbeeld nemen. Daar zijn zes mannelijke hondjes en één vrouwtjeshond uitgedost in roze.

Ondanks dat in onderwijs- en opvoedingsland meer moeite wordt gestopt in het aanvechten van deze genderrollen, doen fabrikanten dat totaal niet. Die blijven inspelen op het stoere aspect voor jongens en het fantasierijke en lieve aspect voor meiden. Uiteindelijk doe je er geen kwaad mee als je dit openbreekt bij kinderen. Laatst zag mijn dochter een jongen met nagellak en ze zei 'dat kan toch niet', waarop ik zei 'Maar dat kan toch wel, je hebt het toch gezien? Net zoals jij nagellak opdoet, haalt hij ook zijn favoriete kleur in de winkel en doet hij die op'.''

''Mocht er niet iets in de belevingswereld van een kind zijn maar je dat wel wilt bespreken, laat dan die beelden ook zien en benoem het, zodat kinderen wel weten dat het bestaat.''

Je kunt je kind ook niet sturen. Je kan natuurlijk niet tegen je kind gaan zeggen ‘Nee, vandaag speel jij alleen met auto’s.' Maar wanneer zij iets vragen, dán kan je bijsturen.

''Ja, ik denk dat dat ook de beste aanpak is. Verschillende dingen aanbieden en verschillende interesses prikkelen. Daarin probeer ik dus wel vanuit die genderrollen te denken omdat zij dat ook aangeboden krijgen. Dan probeer ik te denken ‘met een jongetje zou ik dit doen, dus laat ik dat met haar gaan doen’.''

Heb je het idee dat ouders wat meer bewust bezig zijn in de opvoeding op het gebied van emoties bij jongens en meisjes?

''Ik merk dat ouders daar wel meer mee bezig zijn en daar ben ik ook blij mee. Maar daarbij denk ik wel dat het belangrijk is om dat twee kanten op te trekken. Het is goed dat jongens krijgen te horen dat zij ook mogen huilen, maar dat betekent ook dat zij die ruimte moeten voelen om dat te kunnen doen. Het is dus niet een boodschap alleen voor jongens, maar voor alle kinderen. Dat zij begrijpen dat iedereen mag huilen, maar dat zij ook horen waarom sommige mensen vinden dat jongens niet mogen huilen. Dat je aan kinderen vraagt: 'Wat vind jij hiervan?' of 'Vind jij dat jongens mogen huilen?' Mijn dochter vertelde ik bijvoorbeeld dat zij traanbuisjes heeft, waardoor zij bedenkt dat andere kindjes dat ook hebben en die dus ook huilen. Dan leg ik het op een wat feitelijke manier uit.''

Is dit dan ook het advies dat je aan ouders meegeeft?

''Ja, zelf vind ik het belangrijk om te vertrekken vanuit een stukje logica. In principe zijn onze lichamen hetzelfde op geslachtsorganen na. Maar waar we het wel over kunnen hebben is bijvoorbeeld de lengte van haar en gender. Zo vertel ik dan dat net zoals jongens kort haar kunnen hebben, meisjes dat ook kunnen, net zoals haar oma dat heeft. Door die voorbeelden dichtbij haar belevingswereld erbij te pakken kan zij het ook wat beter plaatsen. Mocht er niet iets in de belevingswereld van een kind zijn maar je dat wel wilt bespreken, laat dan die beelden ook zien en benoem het, zodat kinderen wel weten dat het bestaat. Dat noem ik ondertitelen: ze krijgen iets te zien en vervolgens ga je uitleggen wat er precies te zien is en hoe dat in de maatschappij gezien wordt.''

We moeten meer gaan ondertitelen dus?

''Ja absoluut, de hele dag door, haha!''